Atakule Ne Zaman Yapıldı? Bir Kuleyi Anlamak: Beton, Zaman ve Toplum
Ankara’ya yolu düşen hemen herkesin uzaktan da olsa selamlaştığı bir yapı vardır: Atakule. Şehir siluetinde tek başına yükselir, sanki “Ben buradayım” der. Peki sıkça sorulan ama çoğu zaman geçiştirilen o soru: Atakule ne zaman yapıldı? Bu soruya sadece bir tarih söyleyip geçmek yerine, biraz durup düşünmek istiyorum. Çünkü bir yapının ne zaman yapıldığı, aslında o dönemin ruhunu da anlatır.
Ben Eskişehir’de yaşayan, üniversitede çalışan genç bir araştırmacıyım. Günüm çoğu zaman makaleler, ders notları ve kahve arasında geçiyor. Ama mimari yapılarla ilgili sorular, özellikle de Atakule gibi simgesel örnekler, beni hep cezbetmiştir. Gelin bu kuleye bilimsel ama herkesin anlayabileceği bir mercekten bakalım.
Atakule Ne Zaman Yapıldı? Net Tarih, Net Cevap
Önce en temel bilgiyi masaya koyalım: Atakule 1987 yılında tamamlandı ve 13 Ekim 1989’da hizmete açıldı. İnşaat süreci 1980’li yılların ortasında başladı. Yani Atakule, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal olarak yeni bir döneme adım attığı yılların bir ürünü.
1980’ler Türkiye için ne demekti? Serbest piyasa, dışa açılma, büyük şehirlerde hızlanan kentleşme… Atakule tam da bu dönüşümün betonlaşmış bir ifadesi gibi düşünülebilir.
Neden Bir Kule? Bilimsel Açıdan Bakalım
Bir şehir neden kule yapar? Bu soru basit gibi görünür ama arkasında ciddi bir şehir planlama mantığı vardır. Kuleler, şehirlerin hem yön bulma noktalarıdır hem de “biz buradayız” deme biçimidir. Deniz fenerleri nasıl gemilere yol gösteriyorsa, kuleler de kentlilere bir referans noktası sunar.
Atakule’nin yüksekliği yaklaşık 125 metredir. Bu yükseklik rastgele seçilmez. Rüzgâr yükü, zemin özellikleri, betonun taşıma kapasitesi gibi pek çok mühendislik hesabı işin içindedir. Yani Atakule sadece “yüksek olsun” diye yapılmış bir yapı değildir; matematik, fizik ve malzeme biliminin ortak ürünüdür.
Atakule ve Dönemin Ankara’sı
Atakule ne zaman yapıldı sorusunu, Ankara’nın o dönemdeki hâlinden ayrı düşünemeyiz. 1980’lerde Ankara hızla büyüyordu ama şehir merkezinde güçlü bir simge eksikliği hissediliyordu. İstanbul’un Boğazı varsa, Ankara’nın da gökyüzüne uzanan bir işareti olmalıydı.
Atakule bu boşluğu doldurdu. Sadece bir seyir kulesi değil; altında alışveriş alanları, restoranlar ve sosyal mekânlar barındıran bir yaşam noktası olarak tasarlandı. Yani tek başına duran bir yapı değil, çevresiyle etkileşim kuran bir organizma gibi.
Bir Benzetme: Atakule Bir Şehir Saatidir
Bunu derslerde bazen anlatırım: Atakule’yi bir şehir saati gibi düşünün. Saatler zamanı gösterir ama aynı zamanda meydanın merkezidir. İnsanlar “saatin altında buluşalım” der. Atakule de Ankara için benzer bir işlev görür. “Atakule’nin orada” ifadesi, adres tarifinde hâlâ kullanılır.
Yıllar İçinde Değişen Bir Yapı
Atakule yapıldığı günden bu yana hiç değişmedi sanıyorsanız, küçük bir yanılgı içindesiniz. Zamanla restorasyonlar yapıldı, kullanım alanları güncellendi. Çünkü şehirler canlıdır; yapılar da bu canlılığa ayak uydurmak zorundadır.
Bilimsel açıdan bakarsak, bir yapının uzun ömürlü olması sadece sağlam yapılmasına değil, düzenli bakımına da bağlıdır. Tıpkı bir otomobil gibi düşünün: En iyi arabayı da alsanız, yağını suyunu kontrol etmezseniz yolda kalırsınız. Atakule’nin bugüne kadar ayakta kalması, bu bakım kültürünün bir sonucudur.
Atakule Ne Zaman Yapıldı Sorusunu Neden Önemsiyoruz?
Bu soru sadece tarih merakından ibaret değil. Bir yapının yapıldığı yılı bilmek, o dönemin teknolojisini, estetik anlayışını ve toplumsal beklentilerini anlamamıza yardımcı olur. Atakule, 1980’lerin “yükseğe çıkma” arzusunun, modernleşme isteğinin ve kent kimliği arayışının somut bir örneğidir.
Bugün Eskişehir’de Porsuk kenarında yürürken ya da Ankara’da Atakule’ye uzaktan bakarken şunu düşünmek hoşuma gider: Şehirler de insanlar gibi hafızaya sahiptir. Atakule, Ankara’nın hafızasında duran güçlü bir anıttır. Ve evet, Atakule ne zaman yapıldı? sorusunun cevabı, sadece bir tarih değil; bir dönemin hikâyesidir.